انواع ریل جرثقیلی :
۱. ریل‌های بالار (Crane Rails – CR یا MRS):
این ریل‌ها، که به طور خاص برای کاربردهای جرثقیل‌های صنعتی سنگین طراحی شده‌اند، دارای مقطعی منحصر به فرد با بال عریض‌تر و ضخیم‌تر هستند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که بتوانند تنش‌های خمشی و برشی بزرگتری را تحمل کنند و سطح تماس بیشتری با چرخ‌های جرثقیل فراهم آورند که به توزیع بهتر بار و کاهش سایش کمک می‌کند.
مزایا:
ظرفیت باربری بسیار بالا.
مقاومت عالی در برابر سایش و تغییر شکل.
طول عمر بالا در شرایط کاری سخت.
توزیع یکنواخت بار بر روی سازه زیرین.
معایب:
قیمت بالاتر نسبت به ریل‌های راه آهن.
نیاز به اتصالات و بست‌های خاص برای نصب.
کاربردها:
جرثقیل‌های دروازه‌ای (Gantry Cranes) با ظرفیت بالا.
جرثقیل‌های سقفی (Overhead Cranes) سنگین در کارخانجات فولاد، بنادر و صنایع سنگین.
جرثقیل‌های ویژه در معادن و صنایع ساختمانی بزرگ.
استانداردهای رایج: استانداردهای مختلفی برای این ریل‌ها وجود دارد، مانند DIN 536 (برای ریل‌های MRS), ASTM, BS, و IS. به عنوان مثال، ریل‌های MRS 80, MRS 100, MRS 125, MRS 150 و MRS 180 از انواع پرکاربرد هستند که عدد پس از MRS نشان‌دهنده عرض نشیمنگاه ریل است.
۲. ریل‌های راه آهن (Railway Rails – Vignole Rails):
اگرچه در ابتدا برای خطوط راه‌آهن طراحی شده‌اند، اما به دلیل دسترسی آسان‌تر و قیمت مناسب‌تر، در برخی کاربردهای جرثقیل‌های سبک‌تر یا متوسط نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ریل‌ها دارای مقطع I-شکل با بال باریک‌تر هستند.
مزایا:
دسترسی گسترده و قیمت مناسب‌تر.
قابلیت استفاده در طول‌های بلند.
معایب:
ظرفیت باربری کمتر نسبت به ریل‌های بالار.
مقاومت کمتر در برابر سایش چرخ جرثقیل.
توزیع بار نامناسب‌تر در مقایسه با ریل‌های بالار.
خطر تغییر شکل یا شکست در بارهای سنگین یا شوک‌های ناگهانی.
کاربردها:
جرثقیل‌های سبک‌تر و جرثقیل‌های سقفی با ظرفیت کم.
مسیرهای انتقال مواد در صنایع سبک.
برخی جرثقیل‌های دروازه‌ای کوچک.
استانداردهای رایج: استانداردهای بین‌المللی مانند UIC (Union Internationale des Chemins de fer) و استانداردهای ملی (مانند JIS در ژاپن، AREMA در آمریکا) ابعاد و مشخصات این ریل‌ها را تعیین می‌کنند. ریل‌های UIC 60 (۶۰ کیلوگرم بر متر) و UIC 54 (۵۴ کیلوگرم بر متر) از جمله رایج‌ترین‌ها هستند.
۳. ریل‌های فولادی تخت (Flat Bars یا Square Bars):
در مواردی که جرثقیل بسیار سبک باشد و نیاز به حرکت دقیق در مسافت کوتاه وجود داشته باشد، ممکن است از مقاطع فولادی تخت یا چهارگوش به عنوان ریل استفاده شود. این روش بسیار ابتدایی و ارزان است و فقط برای بارهای بسیار کم و سرعت‌های پایین توصیه می‌شود.
مزایا:
بسیار ارزان و قابل دسترس.
نصب نسبتاً آسان.
معایب:
ظرفیت باربری بسیار محدود.
مقاومت بسیار پایین در برابر سایش و تغییر شکل.
عدم توزیع مناسب بار.
نامناسب برای حرکت‌های مکرر و بارهای دینامیک.
کاربردها:
جرثقیل‌های دستی یا برقی بسیار سبک.
سیستم‌های انتقال مواد بسیار ساده در کارگاه‌های کوچک.
نکات مهم در انتخاب و نصب ریل‌های جرثقیلی:
بار چرخ (Wheel Load):
مهم‌ترین عامل در انتخاب ریل، حداکثر بار وارد بر هر چرخ جرثقیل است.
طول مسیر حرکت:
طول کلی مسیر و تعداد اتصالات ریل‌ها (جوش یا کلمپ) باید مد نظر قرار گیرد.
سرعت و دفعات حرکت:
در سرعت‌های بالا و حرکت‌های مکرر، ریل‌های با مقاومت سایش بالاتر و اتصال محکم‌تر ضروری است.
تراز بودن و همراستایی:
نصب دقیق و تراز بودن ریل‌ها برای جلوگیری از سایش ناهمگون چرخ و ریل، و همچنین برای عملکرد صحیح جرثقیل حیاتی است.
نوع بست‌ها (Fasteners):
از بست‌ها و کلمپ‌های مخصوص ریل جرثقیل برای محکم کردن ریل به تیر حمال استفاده می‌شود تا از حرکت جانبی ریل جلوگیری شود و در عین حال امکان انبساط و انقباض حرارتی فراهم گردد.
ترکیب شیمیایی و عملیات حرارتی: ریل‌های جرثقیلی با کیفیت بالا، دارای ترکیب شیمیایی و عملیات حرارتی خاصی هستند تا سختی سطح و مقاومت به سایش آنها افزایش یابد.
تیر حمال ریل (Crane Girder):
ریل‌های جرثقیلی بر روی تیرهای حمال (معمولاً تیرهای I-شکل سنگین یا باکس گِردر) که خود بخشی از سازه اصلی هستند، نصب می‌شوند. طراحی این تیرها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
انتخاب صحیح ریل جرثقیلی، نه تنها ایمنی و کارایی جرثقیل را تضمین می‌کند، بلکه هزینه‌های نگهداری را نیز در درازمدت کاهش می‌دهد. توصیه می‌شود همواره با مهندسان متخصص در این زمینه مشورت شود
