تسمه فابریک چیست و چه کاربردی در صنایع گوناگون دارد؟
برای اینکه بدانیم تسمه فابریک چیست باید ابتدا با صنعت فولاد آشنا شویم. صنایع فولاد، یکی از مهمترین صنایع مادر در هر کشوری محسوب می‌شوند. این صنعت و محصولات تولید شده در آن، پایه‌های اساسی برای تولیدات دیگر صنایع هستند.
صنعت فولاد را همچنین می‌توان از زیربناهای اقتصادی هر کشور دانست تا جایی که یکی از مهمترین شاخص‌های صنعتی بودن هر کشور، میزان مصرف فولاد آن به حساب می‌آید. به هر نوع تولید از کوچک تا بزرگ که نگاه کنیم، ردپایی از صنایع فولاد در آن به چشم می‌خورد.
می‌توان گفت فولاد مهمترین ماده مهندسی و ساختمانی در جهان است و در جای جای زندگی ما و به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود، در اتومبیل و محصولات ساختمانی، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی، کشتی‌های باری و حتی لوازم پزشکی. به علاوه فولاد ماده‌ای است که می‌تواند بارها و بارها و بدون دورریز، بازیافت شود. یکی از محصولات مهمی که در کارخانه‌های کوچک‌تر فرآوری فولاد به تولید می‌رسد، «تسمه فابریک» است.
این محصول یکی از محصولات مهم در این صنعت محسوب شده و کاربرد فراوانی در دیگر صنایع و به خصوص صنعت ساختمان سازی دارد. در این مقاله قصد داریم بدانیم تسمه فابریک چیست و چگونه ساخته می‌شود و به علاوه اطلاعات بیشتری درباره تفاوت‌های آن با دیگر محصولات تولید شده در صنعت فولاد به دست آوریم.
کلیاتی درباره فولاد
فولاد را شاید به جرات بتوان مهمترین و اساسی‌ترین ماده اولیه در صنایع دانست. تصور جهانی که فولاد در آن وجود نداشته باشد، دشوار است. طبق اعلام انجمن جهانی فولاد، در سال ۲۰۱۹ در حدود ۱۸۶۹.۹ میلیون تن فولاد در جهان تولید شده است.
این نشان دهنده افزایش ۳.۴ درصدی تولید این ماده نسبت به سال ۲۰۱۸ و بیش از دو برابر تولید در سال ۱۹۹۹ است. جهان نیاز فزاینده‌ای به فولاد دارد. این ماده اولیه اساسی، در ساخت و ساز، صنعت و مهندسی مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا هم مستحکم و ارزان قیمت بوده و هم برای انواع تولیدات ایده‌آل است.
فرآیند ساخت فولاد به طور کلی از استخراج آهن آغاز می‌گردد. آهن با حذف اکسیژن و سایر ناخالصی‌های سنگ آهن ساخته می‌شود. وقتی آهن با کربن، فولاد بازیافتی و مقادیر کمی از عناصر دیگر ترکیب می شود، به فولاد تبدیل می شود.
فولاد که در واقع، آلیاژی از آهن و کربن است حاوی کمتر از ۲٪ کربن و ۱٪ منگنز و مقادیر کمی سیلیسیم، فسفر، گوگرد و اکسیژن است. فولاد مهمترین ماده مهندسی و ساختمانی در جهان است که به صورت گسترده در همه جنبه‌های زندگی ما استفاده می‌شود، در صنایع اتومبیل سازی و محصولات ساختمانی، ساخت لوازم خانگی مانند یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی، بدنه کشتی باری و حتی لوازم و ابزارهای پزشکی.
تسمه آلیاژی چیست؟
خواص فولاد
از فولاد به دلیل ویژگی‌های خاص این ماده، همراه با قیمت تمام شده پایین آن به طور معمول برای ساخت و تولید، استفاده می‌شود. در مقایسه با بسیاری دیگر از مصالح ساختمانی مانند چوب، سنگ، بتن یا چدن، آلیاژهای فولاد دارای ویژگی‌هایی هستند:
سختی بالا : مقاومت در برابر فرورفتگی هنگامی که با فشار به تدریج در حال افزایش، تحت فشار قرار می‌گیرد.
قدرت عملکرد : مقاومت در برابر تغییر شکل در حالی که با فشار تدریجی در حال افزایش کشیده می‌شود.
مقاومت کششی بالا : توانایی یک ماده در مقاومت در برابر کشیده شدن قبل از شکستن را مقاومت کششی می‌گویند. فولاد مقاومت کششی بالایی دارد.
قابلیت انعطاف پذیری بالا: توانایی شکل گرفتن با چکش یا فشار دادن بدون شکستن در فولاد بسیار مناسب است.
شکل پذیری: توانایی شکل دهی بدون از بین بردن سختی فلز را شکل پذیری می‌گویند. این ویژگی در مورد فولاد بسیار بالا است.
انواع فولاد
قبل از اینکه توضیح دهیم تسمه فابریک چیست بهتر است با انواع فولاد آشنا شویم. فولاد آلیاژی پرکاربرد محسوب می‌شود و بر حسب کاربردی که از آن انتظار داریم و مواد به کار رفته و درصدی که از عناصر دیگر در ساخت آن به کار می‌رود به ۴ نوع اصلی تقسیم بندی می‌شود:
فولادهای کربنی: این گروه متداول‌ترین و پرکاربردترین نوع فولاد به شمار می‌روند که ۹۰٪ تولید فولاد در جهان را تشکیل می‌دهند. فولاد کربنی با توجه به میزان کربن موجود در آن، به سه زیر گروه تقسیم می‌شود.
«فولادهای کم کربن» که تا ۰.۳٪ کربن در ساختارشان دارند.
«فولادهای کربنی متوسط» که بین ۰.۳-۰.۶٪ کربن در آن‌ها به کار رفته است.
«فولادهای با کربن بالا» که بیش از ۰.۶ ٪ کربن در ساخت آن‌ها به کار رفته است.
فولادهای آلیاژی: این نوع از فولاد، حاوی عناصر آلیاژی مانند نیکل، مس، کروم و یا آلومینیوم هستند. این عناصر اضافی برای تأثیر بر مقاومت، شکل پذیری، مقاومت در برابر خوردگی و قابلیت تراشکاری فلز، در ساختار آن به کار گرفته می‌شود.
فولادهای ضدزنگ: این نوع از فولاد در برابر زنگ زدگی بیش از انواع دیگر مقاوم است. این آلیاژ، حاوی بین ۱۰ تا ۲۰٪ کروم، به عنوان عنصر آلیاژی خود است. فولاد ضدزنگ، به دلیل مقاومت در برابر خوردگی بالایی که پیدا می‌کند، برای صنایع گوناگون، ارزش زیادی دارد. این نوع از فولاد به دلیل وجود کروم، خاصیت انعطاف پذیری و یا «خمش» بالایی نیز به دست می‌آورد.
با اضافه کردن ۱۱ درصد کروم به این آلیاژ فولادی، خاصیت انعطاف پذیری آن، تا ۲۰۰ برابر بالا خواهد رفت. این نوع از فولاد معمولاً در ساخت تجهیزات پزشکی، ساختمان سازی، لوله کشی، ابزارهای برش و تجهیزات پردازش مواد غذایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فولادهای ابزاری: این نوع از فولاد حاوی تنگستن، مولیبدن، کبالت و وانادیوم برای افزایش مقاومت در برابر حرارت و افزایش دوام فولاد هستند. فولاد ابزاری، برای ساخت ابزارآلات مانند تجهیزات برش و دریل بسیار مناسب است.
همه انواع فولادی که توضیح داده شد، می‌تواند برای ساخت تسمه فابریک به کار رود. چون ماده اولیه تسمه فابریک، شمش فولادی است، می‌توان بنا به کاربرد مورد انتظار، از نوع متناسب شمش فولادی تولید شده در کارخانه‌های فولاد، برای تولید این تسمه‌ها، استفاده نمود.
تسمه چیست؟
قبل از این که ببینیم تسمه فابریک چیست بهتر است درباره تسمه در صنایع فولاد بیشتر بدانیم. در کارخانه‌های تولید فولاد، محصولات بسیار متنوعی تولید می‌شود. از جمله این محصولات می‌توان به انواع شمش فولادی، ورق فولادی در انواع گوناگون و ضخامت‌های متفاوت اشاره کرد. تسمه به برش‌های یکنواخت و یکسانی از ورق‌های فولادی گفته می‌شود که کاربردهای گوناگونی در صنایع و ساختمان سازی دارند.
از تسمه با جنس‌ها و آلیاژهای گوناگون دیگری مانند آلومینیوم، استیل، آهن و … نیز در صنایع مختلف استفاده می‌شود. تسمه‌های آهنی و فولادی اما از همه پرکاربردتر بوده و انواع گوناگونی دارند. تسمه فابریک، خود نوعی تسمه آهنی به شمار می‌رود.
تسمه آهنی چیست؟
تسمه آهنی نوعی تسمه است که که از ورق‌های فولادی ساخته شده که عرض آن از ضخامتش بیشتر است و برای ساخت انواع کالاها و محصولات استفاده می‌شود. این تسمه‌های آهنی به دلیل کمتر بودن میزان کربن در ساختش، انعطاف پذیر هستند و قابلیت جوشکاری روی آن‌ها بسیار بالا است.
از انواع تسمه‌های آهنی که از آلیاژهای گوناگونی ساخته می‌شوند در ساخت درب‌های آکاردئونی، پنجره‌ها، ساختن ادوات کشاورزی، نرده‌ها، کلاف‌ها و در ساختن انواع ابزارها و وسایل استفاده فراوانی می‌شود. تسمه‌های آهنی در بازار ایران با توجه به روش ساخت و آلیاژی که در ساخت آن‌ها به کار رفته است، به ۴ دسته تقسیم می‌شوند. این ۴ دسته عبارتند از:
۱.تسمه نوردی
این نوع از تسمه آهنی، ارزان‌ترین و پرکاربردترین نوع در بین تمامی انواع دیگر تسمه‌های آهنی است. تسمه نوردی با روش نورد گرم از قطعات آهنی ساخته می‌شود. دلیل قیمت پایین این نوع از تسمه آهنی این است که می‌توان آن را از آهن قراضه و قطعات بازیافتی ساخت. مزیت این نوع از تسمه‌های آهنی این است که بنا بر تقاضای مشتری می‌توان آن را در اندازه‌ها و ابعاد گوناگون مطابق با سفارش تولید نمود. اما عیب مهم تسمه نوردی این است که جنس آلیاژ در تمامی قطعات تسمه، یکسان نیست و ممکن است آلیاژ هر قطعه از تسمه با قطعه کناری متفاوت باشد.
با توجه به این مشکل ممکن است تعدادی از آن‌ها اندکی سخت‌تر و تعدادی انعطاف‌پذیرتر باشند. این خصوصیت باعث می‌شود تا رفتار فلز در هنگام ساخت قطعات یکسان نبوده و در ظاهر و کارکرد محصول تولیدی اثر منفی داشته باشد.
مشکل دیگر تسمه نوردی، اکسید شدن آن است. معمولا هنگامی که تسمه خریداری می‌شود بر روی آن، لایه‌ای اکسید دیده می‌شود که البته قابل لایه برداری است. تسمه نوردی از لحاظ تکنیک تولید، شباهت‌هایی با تسمه فابریک دارد. اما اگر می‌خواهید بدانید تفاوت آن با تسمه فابریک چیست، باید درباره ماده اولیه هر دو بیشتر بدانید.
۲.تسمه ماشین کاری
برای تولید این نوع از تسمه آهنی، از ورق‌های با طول ۶ متر که ضخامت و عرض‌های متفاوت دارند، استفاده می‌شود. برای تولید تسمه ماشین کاری با استفاده از گیوتین و یا قیچی‌های مخصوص ورق‌های بزرگ بریده شده و به شکل تسمه در ابعاد سفارشی در می‌آید. پس از برش ممکن است تسمه‌ها تاب برداشته باشند که برای رفع این مشکل از «دستگاه تابگیری» استفاده می‌شود. به دلیل این که تسمه‌ها با برش به شکل تسمه در آمده است، ممکن است دارای لبه‌های تیز باشد.
برای رفع این مشکل از «دستگاه لبه گیر» استفاده شده و لبه‌های تسمه‌ها اصلاح می‌شود. مزیت این نوع از تسمه آهنی این است که جنس همه قطعات هماهنگ و یکسان است و شما با توجه به کارکرد می‌توانید هر نوع آلیاژی را انتخاب کرده و سفارش دهید.
۳.تسمه ترانس
این نوع از تسمه آهنی هم از لحاظ جنس و کیفیت و هم از لحاظ هماهنگی در اندازه و ابعاد و هم از نظر ظاهر از انواع دیگر تسمه آهنی بسیار مرغوب‌تر است. مراحل تولید این نوع از تسمه از انواع دیگر پیچیده‌تر و محصول نهایی نیز بسیار مرغوب‌تر خواهد بود. برای تولید تسمه ترانس، از تسمه ماشین کاری و یا تسمه فابریک به عنوان ماده اولیه استفاده می شود.
مرحله اول مرحله «اسید شویی»نامیده می شود. در این مرحله، برای بهبود کیفیت ابتدا تسمه‌های ذکر شده را در استخر اسید رقیق شده قرار می دهند تا ناخالصی‌های سطح تسمه‌ها از بین برود. پس از خشک شدن تسمه‌ها، آن‌ها را از درون دستگاهی قرار می‌دهند که قطعه را «حدیده» می‌کند. در این مرحله تسمه کشیده می‌شود و به ابعاد سفارش داده شده در می‌آید. پس از مرحله حدیده، ممکن است تسمه‌ها تاب برداشته باشند. برای رفع این مشکل از دستگاه‌های تاب گیری استفاده شده و محصول نهایی تسمه‌ای صاف و صیقلی و باکیفیت خواهد بود.
۴.تسمه فابریک
و اما در نهایت باید ببینیم تسمه فابریک چیست؟ برای ساخت تسمه فابریک از فرآیند ریخته‌گری با استفاده از شمش فولادی استفاده می‌شود. برای تولید این نوع از تسمه آهنی، شمش‌های فولاد در دمای بسیار بالا و با استفاده از فرآیند نورد گرم به تسمه فابریک با ضخامت‌های گوناگون و بنا به سفارش، تبدیل می‌شود. این مرحله نورد با توجه به ضخامت مورد نظر درخواستی مشتری، تکرار خواهد شد تا محصولی با ضخامت مورد نظر به دست آید.
مراحل و فرآیندهای تولید تسمه فابریک با تسمه نوردی تقریبا مشابه است با این تفاوت که فرآیند و خط تولید تسمه فابریک اتوماتیک و یا نیمه اتوماتیک بوده و اپراتور، نقش کلیدی در نظارت و پیش بردن فرآیند به عنوان مدیر خط تولید را ایفا می‌نماید. با توجه به اتوماتیک بودن خط تولید تسمه فابریک، تولید این مدل از تسمه‌های آهنی سرعت بالایی داشته و قادر به تولید انبوه در زمان محدود است. به علاوه به دلیل تولید اتوماتیک کیفیت و یکدست بودن محصول نیز چشمگیر خواهد بود.
مزیت دیگر این نوع از تسمه آهنی در مرغوب بودن مواد اولیه آن است که باعث ارائه محصولی بسیار با کیفیت و صیقلی خواهد شد. تسمه فابریک به دو حالت «کویل» و «شاخه ۶ متری» تولید و به بازار عرضه می‌شود. ضخامت این محصول آماده شده در ایران ۳ الی ۱۰ میلی متر، با عرضی بین ۱۰ الی ۱۰۰ میلی متر و طول تسمه ارائه شده چیزی بین ۳ الی ۷ متر است.
چهار پهلو چه کاربردی دارد؟
کاربرد تسمه فابریک چیست؟
از تسمه فابریک در صنعت ساختمان سازی و دیگر صنایع استفاده می‌شود. برخی از این کاربردها عبارتند از:
ساخت تیرآهن‌هایی که با روش جوش لیزری ساخته می‌شوند.
استفاده در ساختن تیرچه‌های فولادی
انواع مراحل ساختمان‌سازی
صنایع بسته‌بندی
نظری نیست.